Diz kapağı (patella) çıkığı, diz ekleminin ön kısmında yer alan patellanın, normal pozisyonundan kayarak diz eklemi dışına çıkmasıdır. Bu durum genellikle ani dönüşler, travmalar veya spor yaralanmaları sonucu oluşur. Diz kapağı çıkığı tedavisi, çıkığın şiddetine ve eşlik eden yaralanmalara göre değişiklik gösterir.
Cerrahi Diz Kapağı Çıkığı Tedavisi Yöntemleri
Diz kapağı çıkıklarında cerrahi tedavi, bağ, kıkırdak hasarı veya anatomik anormallikler varsa tercih edilir. Cerrahi yöntemler, stabiliteyi artırmak ve çıkık riskini azaltmak için tasarlanır.
Medial patellofemoral ligament (MPFL), patellanın stabilitesini sağlayan ana yapılardan biridir. Bu ligament yırtılmışsa dikilir veya greftlerle (hastanın kendi dokusu veya sentetik materyal) yeniden yapılandırılır. Diz kapağının yanal kaymasına yol açan tibial tüberkül (kaval kemiği çıkıntısı) pozisyonundaki bozukluklar düzeltilir. Kemik kesilerek patellanın doğru hizaya gelmesi sağlanır ve vidalarla sabitlenir.
Diz kapağını dışa çeken lateral retinakulum yapı gevşetilir. Patellanın merkeze çekilmesi hedeflenir. Genellikle artroskopik (kapalı) yöntemle yapılır Femur (uyluk kemiği) üzerindeki trochlear oluk anormal derecede düz olabilir. Bu durumda bu bölge cerrahi olarak şekillendirilerek patellanın yerinde kalması kolaylaştırılır. Kıkırdak hasarı veya serbest cisimler varsa artroskopi ile temizlenir. Bu yöntem, diğer cerrahi tekniklere ek olarak uygulanabilir.
Cerrahi sonrası 4-6 hafta hareket kısıtlaması ve fizik tedavi gerekebilir. Rehabilitasyon, kas gücünü artırmaya ve eklem hareket açıklığını korumaya odaklanır. Tam iyileşme 3-6 ay sürebilir. Cerrahi kararı, hastanın yaşı, aktivite düzeyi ve anatomik faktörler göz önüne alınarak ortopedi uzmanı tarafından verilir.
Konservatif Diz Kapağı Çıkığı Tedavisi Yöntemleri
Konservatif diz kapağı çıkığı tedavisi, şiddetli yapısal hasar olmadığında veya hasta cerrahi risk taşımadığında yapılır. Bu yöntemler, eklemi stabilize etmek, ağrıyı azaltmak ve tekrarlayan çıkıkları önlemeyi amaçlar.
- Aktivite kısıtlanarak dizin zorlanması önlenir.
- Şişliği ve ağrıyı azaltmak için günde 3-4 kez 15-20 dakika buz uygulanır.
- Dizin sabitlenmesi ve ödem kontrolü için elastik bandaj veya dizlik kullanılır.
- Dizi kalp seviyesinin üzerinde tutmak ödemi azaltır.
- Diz kapağını sabitleyen özel dizlik veya breyslerle 2-4 hafta boyunca eklem korunur. Ancak uzun süreli hareketsizlik kas atrofisine yol açabilir. Bu nedenle, süre fizyoterapist ve doktor kontrolünde belirlenir.
- Ağrı ve şişlik azaldıktan sonra, kuadriseps ve VMO kaslarını güçlendirmeye yönelik egzersizler başlatılır. Denge ve propriosepsiyon (eklem pozisyon hissi) çalışmalarıyla diz stabilitesi artırılır.
- NSAİİ’ler (ibuprofen, naproksen gibi) ağrı ve inflamasyonu kontrol eder. Ancak uzun süreli kullanımdan kaçınılmalıdır.
- Yüksek riskli sporlar (futbol, basketbol) veya ani dönüş gerektiren hareketlerden kaçınılır. Dizlikle aktivitelere kademeli dönüş sağlanır.
Konservatif tedaviye rağmen tekrarlayan çıkıklar varsa cerrahi seçenekler değerlendirilir. Tedavi planı, hastanın yaşı, aktivite düzeyi ve anatomik özelliklerine göre kişiselleştirilmelidir.
Diz Kapağı Çıkığı Tedavisi Sonrası
Diz kapağı çıkığı tedavisi ardından iyileşme süreci, cerrahi veya konservatif yöntemlere göre değişir. Temel hedef, eklem stabilitesini sağlamak ve fonksiyonel hareketi geri kazandırmaktır.
Dizin zorlanmasını önlemek için koltuk değneği kullanımı veya breysle destek gerekebilir. Ağrı ve şişlik için düzenli buz uygulaması (günde 3-4 kez 15 dakika) önerilir. Doktor onayıyla hafif germe ve pasif hareketlerle eklem sertliği engellenir.
Diz stabilitesi için uyluk kasları hedeflenir. Direnç bandı, mini squat ve leg press gibi egzersizler programlanır. Denge tahtası veya tek bacak duruşlarıyla eklem pozisyon hissi geliştirilir. Yoga veya pilates benzeri düşük etkili aktivitelerle kaslar esnetilir.
Spor veya yoğun aktivitelere dönüş, kas gücü ve stabilite testleriyle belirlenir. Genellikle 3-6 ay sonra izin verilir. Yüksek riskli hareketlerden (ani dönüş, zıplama) kaçınılır; koruyucu dizlik kullanımı önerilebilir. Tekrarlayan çıkık riskine karşı düzenli kontroller yapılır. MR veya röntgenle iyileşme süreci izlenir. Kilo kontrolü ve düşük etkili sporlar (yüzme, bisiklet) eklem sağlığı için teşvik edilir.
Diz kapağı çıkığı tedavisi sonrası ağrı, şişlik veya instabilite hissedilirse derhal doktora başvurulmalıdır. Rehabilitasyonun başarısı, tedaviye uyum ve sabırla doğrudan ilişkilidir.
